Wat je mond vertelt over je brein: een verrassende link met geheugenproblemen

Wat je mond vertelt over je brein: een verrassende link met geheugenproblemen

Dementie is een groeiend probleem, zeker nu de bevolking steeds ouder wordt. In Nederland krijgt één op de vijf mensen ermee te maken, en bij vrouwen ligt dat aantal zelfs nog hoger. Terwijl wetenschappers wereldwijd zoeken naar manieren om het risico op deze ingrijpende hersenaandoening te verkleinen, wijst nieuw onderzoek op een onverwachte bron van informatie: je mond.

Een blik in je speeksel

Onderzoekers uit het Verenigd Koninkrijk hebben gekeken naar de samenstelling van bacteriën in het speeksel van mensen van vijftig jaar en ouder. Wat ze vonden is op zijn zachtst gezegd interessant: mensen met een goede cognitieve gezondheid bleken andere soorten mondbacteriën te hebben dan mensen bij wie het geheugen al wat begon te haperen.

Met name bepaalde ‘goede’ bacteriën kwamen vaker voor bij deelnemers die hoog scoorden op geheugentests. Deze bacteriën spelen een rol in de afbraak van nitraat – een stof die veel voorkomt in bladgroenten zoals spinazie en rode biet. Bij dit proces komt koolstofmonoxide vrij, wat invloed heeft op de bloedtoevoer naar de hersenen. Oftewel: wat je eet, beïnvloedt niet alleen je lichaam, maar mogelijk ook je brein via je mond.

Wat als je minder goede bacteriën hebt?

Bij deelnemers met lagere cognitieve scores troffen onderzoekers juist bacteriën aan die vaker worden gelinkt aan ontstekingen in het tandvlees en een verstoorde productie van koolstofmonoxide. En dat heeft weer invloed op de doorbloeding van de hersenen. Eén van deze bacteriën kwam zelfs vaker voor bij mensen met genetische aanleg voor Alzheimer. Hoewel de precieze rol van deze micro-organismen nog verder moet worden onderzocht, lijkt er dus wel degelijk een verband te zijn tussen mondgezondheid en de gezondheid van het brein.

Meer dan alleen poetsen

De onderzoeksleider benadrukt dat deze bevindingen nieuwe mogelijkheden kunnen openen. Wie weet kunnen tandartsen in de toekomst wel helpen bij het opsporen van vroege tekenen van geheugenverlies. Volgens haar is het belangrijk om mondgezondheid serieuzer te nemen: “We weten nu dat het meer invloed heeft dan alleen maar frisse adem of witte tanden.”

Wat kun je zelf doen?

Hoewel er nog geen sluitend bewijs is dat een slechte mondgezondheid dementie veroorzaakt, stapelen de aanwijzingen zich op dat het wél invloed kan hebben. Eerdere onderzoeken toonden ook al aan dat mensen met tandvleesproblemen vaker te maken krijgen met cognitieve achteruitgang. Dit nieuwe onderzoek brengt daar een extra dimensie aan toe: het wijst specifieke bacteriën aan die mogelijk een rol spelen.

Voeding blijkt hierin een belangrijke factor. Gezonde eetgewoonten, met veel groenten en fruit, dragen bij aan een evenwichtige bacteriehuishouding in de mond. Tegelijkertijd kunnen suiker, vet en alcohol juist een averechts effect hebben. En natuurlijk blijft het belangrijk om goed te poetsen, te flossen en regelmatig een bezoekje aan de tandarts te brengen. Roken en vapen kunnen de balans in het microbioom verstoren en daarmee ook je hersengezondheid onder druk zetten.

Wat staat ons te wachten?

Het microbioom in de mond is nog lang niet zo uitgebreid onderzocht als dat in de darmen. Er valt dus nog veel te leren. De onderzoekers willen nu verder kijken of bijvoorbeeld het drinken van nitraatrijk bietensap direct effect kan hebben op de hersenfunctie bij ouderen – via de bacteriën in de mond.

Eén ding lijkt al wel duidelijk: wie goed voor zijn mond zorgt, doet misschien ook zijn geheugen een plezier.

1. Het orale microbioom en cognitieve achteruitgang

Studie: "Oral microbiome and nitric oxide biomarkers in older people with mild cognitive impairment" (januari 2025) ​OUP Academic+1Taylor & Francis Online+1

Inzichten: Deze studie onderzocht de interacties tussen het orale microbioom, biomarkers voor stikstofmonoxide en cognitieve functies bij 60 deelnemers met milde cognitieve stoornissen en 60 gezonde controles. De resultaten suggereren dat bepaalde bacteriële profielen in de mond geassocieerd zijn met cognitieve prestaties. ​OUP Academic

2. Porphyromonas gingivalis en neurodegeneratieve ziekten

Studie: "Porphyromonas gingivalis: a potential trigger of neurodegenerative diseases" (maart 2025)​Frontiers

Inzichten: Deze review vat samen hoe de bacterie P. gingivalis, bekend van parodontitis, mogelijk betrokken is bij de ontwikkeling van neurodegeneratieve aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer. De bacterie en zijn toxines zijn aangetroffen in de hersenen van Alzheimerpatiënten, wat wijst op een mogelijke causale relatie. ​

3. Parodontitis en cognitieve achteruitgang

Studie: "Association between Periodontal Disease and Cognitive Impairment" (maart 2023)​PubMed+1ScienceDirect+1

Inzichten: Deze systematische review analyseerde meerdere studies en vond consistent bewijs voor een associatie tussen parodontitis en cognitieve achteruitgang of dementie. Hoewel de exacte mechanismen nog onduidelijk zijn, benadrukken de resultaten het belang van mondgezondheid voor cognitieve functies. ​

4. Lactobacilli als mogelijke bescherming tegen Alzheimer

Studie: "Protective effects of a lactobacilli mixture against Alzheimer's disease" (november 2024)​Nature

Inzichten: In een dierstudie werd aangetoond dat een mix van lactobacilli-bacteriën de negatieve effecten van P. gingivalis op zowel het tandvlees als de hersenen van ratten kon voorkomen. Dit suggereert dat probiotica een potentiële rol kunnen spelen in de preventie van Alzheimer-gerelateerde pathologieën. ​Nature

5. Mondgezondheid en dementierisico

Studie: "Periodontal health, cognitive decline, and dementia: A systematic review and meta-analysis" (september 2022)​AGs Journals+1PubMed+1

Inzichten: Deze meta-analyse vond dat slechte parodontale gezondheid en tandverlies het risico op zowel cognitieve achteruitgang als dementie verhogen. De auteurs benadrukken echter dat verder onderzoek nodig is om definitieve conclusies te trekken. ​PubMed+1AGs Journals+1